Không phải sầu riêng, một báu vật triệu đô của Việt Nam đang lên cơn sốt giá trên toàn thế giới, Mỹ và Trung Quốc nhập khẩu hàng đầu

Giá dừa đang tăng vọt trên khắp thế giới khi điều kiện thời tiết khắc nghiệt tại những quốc gia sản xuất hàng đầu làm gián đoạn nguồn cung, tác động trực tiếp đến nhiều ngành công nghiệp – từ thực phẩm, đồ uống đến mỹ phẩm.

Khu vực châu Á - Thái Bình Dương là trung tâm toàn cầu về trồng dừa, trong đó Philippines, Indonesia và Ấn Độ chiếm tới 70% sản lượng dừa.

Theo các chuyên gia, tình trạng hạn hán kéo dài, mưa thất thường và bão nhiệt đới tại đây đã khiến sản lượng sụt giảm nghiêm trọng trong năm qua, làm đứt gãy chuỗi cung ứng và đẩy giá cả leo thang. “Chúng tôi đang chứng kiến sản lượng dừa thấp nhất trong gần một thập kỷ,” bà Priya Nair, chuyên gia phân tích hàng hóa tại AgriTrade Asia nhận định.

Theo Tổ chức Cộng đồng Dừa Quốc tế (International Coconut Community), giá dầu dừa bán buôn đã tăng hơn 35% kể từ cuối năm 2024. Ngoài ra, dừa tươi và dừa nạo cũng ghi nhận mức tăng hai chữ số. Nhiều sản phẩm quen thuộc như sữa dừa, nước dừa, bánh kẹo, thanh năng lượng, dầu gội và kem dưỡng da có nguồn gốc từ dừa đều tăng giá.

Tại Philippines – nước xuất khẩu dừa lớn nhất thế giới – nông dân ghi nhận sản lượng thấp và trái dừa nhỏ hơn do lượng mưa không đều và đất canh tác suy thoái, dự kiến sản lượng sẽ giảm 20% trong năm nay. Nguyên nhân là trong hai năm qua, thời tiết khắc nghiệt – từ hạn hán đến bão nhiệt đới – đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến cây dừa, đặc biệt tại các đồn điền ven biển phía nam của một trong những nhà xuất khẩu lớn nhất nước này.

Tình trạng tương tự xảy ra ở Indonesia, quốc gia sản xuất dừa lớn thứ hai thế giới, nơi mực nước biển dâng cao gây nhiễm mặn vùng ven biển, làm cây dừa không thể phát triển. Bộ Công nghiệp đã đề xuất các biện pháp như cấm xuất khẩu từ 3 đến 6 tháng, áp thuế xuất khẩu và thiết lập giá sàn nhằm ổn định thị trường nội địa, nơi giá dừa đã tăng 150% trong 3 tháng qua. Tại một phiên đấu giá hàng tuần ở thủ đô Colombo, Sri Lanka, giá bán buôn đã tăng hơn gấp đôi khi thiếu hụt mùa màng do thời tiết xấu và dịch bệnh.

Các nhà sản xuất khác như Thái Lan và Việt Nam cũng đang chứng kiến nguồn cung bị hạn chế do ảnh hưởng của thời tiết và nhu cầu tiêu thụ trong nước tăng cao.

Ở Ấn Độ, một trong những quốc gia vừa sản xuất vừa tiêu thụ dừa nhiều nhất, áp lực đang gia tăng cả ở thị trường nội địa và xuất khẩu. Hai bang miền Nam là Kerala và Tamil Nadu – nổi tiếng với những rặng dừa xanh mướt – đang hứng chịu tình trạng mưa trái mùa và dịch hại lan rộng, làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nguồn cung.

Các sản phẩm liên quan như dầu dừa, sữa dừa và dừa sấy khô cũng ngày càng phổ biến, được thúc đẩy bởi các xu hướng sống lành mạnh và phát triển bền vững. Tiêu thụ dầu dừa dự kiến sẽ tăng nhẹ lên 3,23 triệu tấn trong năm nay, từ mức 3,2 triệu tấn của năm ngoái, trong đó Mỹ, Liên minh Châu Âu (EU) và Trung Quốc là những nước nhập khẩu nhiều nhất.

Trước tình trạng này, nhiều tập đoàn thực phẩm và mỹ phẩm lớn trên thế giới đang tìm cách thích nghi, như chuyển hướng sang các nhà cung cấp ở châu Phi và các đảo Thái Bình Dương, hoặc nghiên cứu sử dụng nguyên liệu thay thế cho dừa trong một số sản phẩm.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng đây không chỉ là một đợt biến động tạm thời, mà phản ánh những lỗ hổng nghiêm trọng trong hệ thống nông nghiệp toàn cầu trước biến đổi khí hậu.

Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo lượng tồn kho dầu dừa toàn cầu sẽ giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 4 năm vào cuối niên vụ 2024–2025. Tình trạng khan hiếm đã khiến giá dầu dừa tăng gấp đôi kể từ năm 2023, hiện giao dịch ở mức cao nhất trong 3 năm: 2.658 USD/tấn, theo dữ liệu từ Commodity3.