Vì sao Trump đánh thuế 46%?
Ngày 2/4/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố mức thuế 46% lên hàng hóa Việt Nam, có hiệu lực từ 9/4/2025. Động thái này nằm trong khuôn khổ chính sách thuế "đáp trả" toàn cầu của Mỹ, với mức cao nhất lên đến 49% cho một số nước.
Ông Phan Đức Trung, chuyên gia có hơn 20 năm là lãnh đạo cấp cao tại các định chế tài chính - ngân hàng, nhận định việc Mỹ áp thuế đối ứng nhằm đảm bảo Việt Nam không chỉ là trung gian trong chuỗi cung ứng.
"Việc này nhằm đảm bảo hàng hóa Việt Nam không chỉ là lắp ráp từ linh kiện nhập khẩu, đặc biệt từ Trung Quốc, mà phải có sản xuất nội địa thực sự. Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ, đạt 123,5 tỷ USD năm ngoái, lớn thứ tư sau Trung Quốc, EU và Mexico có thể là lý do chính cho quyết định này", ông Trung nhận định.
Cụ thể, vị chuyên gia cho biết, trong thương mại, một công cụ quan trọng thường được sử dụng là quy tắc xuất xứ. Công cụ này giúp xác định quốc gia xuất xứ của hàng hóa để áp dụng ưu đãi thuế quan. Phương pháp phổ biến nhất là yêu cầu tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa, tức phần giá trị được tạo ra tại quốc gia xuất khẩu phải đạt ngưỡng nhất định.
Ví dụ Hiệp định mới giữa Hoa Kỳ, Mexico và Canada (USMCA) yêu cầu 75% giá trị nội địa cho ô tô. Hiệp định thương mại Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA) yêu cầu nội địa hóa ít nhất hai công đoạn sản xuất cho dệt may, tương đương ngưỡng giá trị gia tăng từ 30-60% tùy ngành.
Việt Nam, theo Nghị định 31, yêu cầu ít nhất 30% giá trị gia tăng nội địa cho một số mặt hàng, nhưng đã bị Mỹ điều tra về gian lận xuất xứ, đặc biệt với thép và gỗ dán.
Nghiên cứu từ PMC cho thấy mức trung bình toàn cầu khoảng 46%, dựa trên chương trình Ưu đãi Chung (GSP) của EU. Với các nước kém phát triển nhất là 39%, các nước châu Phi dao động từ 26% đến 78%.
Tăng thuế lên hàng hóa Mỹ có thể gây hại cho Việt Nam
Việt Nam cần gia tăng tỷ lệ sản xuất nội địa trong các sản phẩm xuất khẩu sang Mỹ.
Theo ông Phan Đức Trung, mức thuế này nhắm vào xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ, trị giá 136,6 tỷ USD vào năm 2024, chiếm 30% GDP, khiến Việt Nam rất dễ bị tổn thương. Ngành giày dép (Nike, Adidas), đồ nội thất, và may mặc chịu ảnh hưởng nặng nề, với nguy cơ tăng giá cho người tiêu dùng Mỹ.
Vị chuyên gia cho biết trước mắt, Việt Nam nên đàm phán với Mỹ, tận dụng các động thái gần đây như giảm thuế nhập khẩu LNG (xuống 2% từ 5%) và ô tô (xuống 32% từ 45-64%), đồng thời tăng nhập khẩu nông sản Mỹ.
Việt Nam có thể đề xuất siết chặt quy tắc xuất xứ để chứng minh hàng hóa không phải là trung chuyển, và yêu cầu miễn giảm hoặc hoãn thuế, nhấn mạnh tác động kinh tế cho cả hai bên.
Về lâu dài, Việt Nam cần đầu tư vào sản xuất nội địa, giảm phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu, đặc biệt từ Trung Quốc, thông qua trợ cấp cho sản xuất, khuyến khích R&D, và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu như EU, ASEAN để giảm rủi ro từ thuế Mỹ.
"Tuy nhiên, trả đũa bằng cách tăng thuế lên hàng hóa Mỹ có thể gây hại cho Việt Nam do phụ thuộc thương mại, nên cần tiếp cận cân bằng giữa đàm phán và tự cường", ông Trung nhấn mạnh.
