Chiều 24/3, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng đã có buổi làm việc với Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ, Cục Đổi mới sáng tạo và Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF).
Đây là 3 đơn vị thuộc khối đổi mới sáng tạo (ĐMST) của Bộ KH&CN, cũng là những đơn vị đầu tiên được Bộ trưởng lựa chọn làm việc trực tiếp sau khi Bộ TT&TT hợp nhất với Bộ KH&CN để hình thành Bộ KH&CN mới.
Chia sẻ về lý do chọn 3 đơn vị này để làm việc đầu tiên, Bộ trưởng cho biết, Bộ đang trong quá trình sửa đổi Luật KH&CN năm 2013, với tên gọi mới là Luật KH&CN và ĐMST. Đây là lần đầu tiên ĐMST được đặt ngang hàng với KH&CN. Mục tiêu là làm sao đưa ĐMST vào cuộc sống, từ đó tạo ra năng lực cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.
Làm rõ các nội hàm về đổi mới sáng tạo
Mở đầu buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng yêu cầu các đơn vị cần nhìn nhận lại chức năng, nhiệm vụ của mình, bằng cách quay trở về với những khái niệm căn bản, gốc rễ để từ đó tìm ra định nghĩa rõ ràng, tránh việc hiểu mơ hồ dẫn đến làm sai hoặc làm không hiệu quả.
Bộ trưởng đã cùng với cán bộ của 3 đơn vị làm rõ sự khác biệt giữa các khái niệm ứng dụng công nghệ, chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo, startup, ươm tạo công nghệ và chỉ ra nhiệm vụ của quỹ đổi mới công nghệ.
Theo Bộ trưởng, ứng dụng công nghệ hiểu đơn giản chính là "mua về dùng". Việc mua công nghệ về dùng sẽ chiếm đến 80% toàn bộ hoạt động đổi mới sáng tạo Việt Nam. Đây là điều dễ làm nhưng có tác động ngay đến nền kinh tế.
Chuyển giao công nghệ là việc “mua về dùng” nhưng ở mức độ cao hơn, có thể bao gồm việc đào tạo khả năng năng tự bảo dưỡng, sửa chữa, vận hành, thay thế các chi tiết nhỏ, thậm chí giải thích về công nghệ.
Đổi mới công nghệ là bước cao hơn nữa, khi “tiêu hóa” công nghệ mua về, cải tiến nó để tăng năng suất, giảm giá thành, tạo ra sản phẩm mới mà ngay cả người bán cũng không nghĩ ra, tạo thêm giá trị vượt lên để mở rộng đường biên công nghệ. Đổi mới chính là cách giúp gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.
Bộ trưởng lấy dẫn chứng từ chuyến thăm một trung tâm điều hành mạng lưới viễn thông đặt tại Ấn Độ: “Họ mua phần mềm 500 triệu USD của Ericsson, nhưng lại thuê 3 lập trình viên chỉnh sửa, bổ sung tính năng mới để khai thác hiệu quả hơn”. Chỉ riêng giá trị những người này sáng tạo thêm đã vượt quá giá trị phần mềm gốc.
Với khối đổi mới sáng tạo, nhu cầu phát triển công nghệ phát sinh từ trong quá trình ứng dụng, sau khi mua công nghệ về dùng và cải tiến, người ta nghĩ mình có thể làm được tốt hơn nên sau đó tự nghiên cứu, phát triển.
Cách phát triển công nghệ này xuất phát từ việc dùng công nghệ, tức là đi từ “dưới đất” lên, khác với việc phát triển công nghệ theo hướng từ “trên trời” xuống.
Với đổi mới sáng tạo, Bộ trưởng lý giải: “Đổi mới đôi khi chỉ là mang một cái chưa từng có, chưa từng dùng về dùng. Đổi mới sáng tạo có nghĩa là mua về, nhưng dùng nó không giống như người khác”.
Nói về một số khái niệm liên quan tới hoạt động khởi nghiệp, Bộ trưởng lưu ý những đặc điểm không thể thiếu của một startup, đó là phải có sự đột phá, giải quyết được một vấn đề xã hội đã tồn tại từ lâu và tạo ra sự phá hủy mang tính sáng tạo. Trong khi đó, ươm tạo công nghệ giống như việc nuôi, dạy, đào tạo startup.
Với Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia, Bộ trưởng định hướng cách vận hành cần chuyển từ việc cho vay sang hỗ trợ lãi suất vay và bảo lãnh tín dụng. Hoạt động của quỹ sẽ hướng tới phục vụ việc ứng dụng công nghệ, mua về dùng để hỗ trợ các doanh nghiệp.
Người đứng đầu Bộ KH&CN cho rằng, chỉ khi các đơn vị hiểu một cách sâu sắc, nhuần nhuyễn vấn đề, hoạt động thúc đẩy đổi mới sáng tạo mới từ việc khó trở thành việc dễ thực hiện.
Đo lường đóng góp của đổi mới sáng tạo đối với nền kinh tế
Tại buổi làm việc này, cán bộ của các đơn vị cũng đã nêu khó khăn trong việc thực thi công việc của mình và mong muốn được lãnh đạo Bộ KH&CN giải những bài toán này để tăng hiệu quả quản lý và hỗ trợ doanh nghiệp.
Chia sẻ về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, một vấn đề quan trọng đặt ra cho các đơn vị là phải đo đếm được những đóng góp của lĩnh vực ĐMST đối với sự phát triển kinh tế, xã hội.
Bộ trưởng giao Cục Đổi mới sáng tạo, Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ cùng Quỹ NATIF đánh giá, đo lường hoạt động ĐMST, tìm ra các mô hình, tác động của ĐMST tới việc phát triển kinh tế, gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.
Đây là điều đầu tiên cần làm bởi nếu không đo lường sẽ không thể quản lý được, không biết lĩnh vực tác động ra sao, cần ưu tiên ở chỗ nào và phải đầu tư vào đâu để thúc đẩy sự phát triển. Không đo lường được tức là chỉ tiêu tiền nhưng không tạo ra kết quả cuối cùng, dẫn đến tốn tiền của dân và dễ xảy ra tai nạn.
Trước thực trạng nhiều đơn vị không thể đo đếm được kết quả công việc, Bộ trưởng yêu cầu bắt tay ngay xây dựng một bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả của hoạt động ĐMST.
Việc xây dựng bộ tiêu chí, đo lường, công bố sẽ khiến các doanh nghiệp, địa phương thi đua, từ đó tạo ra kết quả tốt hơn. Điều này có thể thực hiện dễ dàng bằng cách tham khảo cách làm của các quốc gia đi trước.
Định hướng cho chiến lược đổi mới sáng tạo Việt Nam
Tại buổi làm việc, Bộ trưởng chỉ ra rằng, ĐMST không còn đi theo mô hình truyền thống từ nghiên cứu khoa học đến công nghệ, từ công nghệ ra ĐMST, từ ĐMST ra chuyển đổi số như trước đây. Thay vào đó, giờ đây, ĐMST có thể khởi phát từ nhu cầu thực tế của xã hội, sau đó đặt ra yêu cầu phát triển công nghệ và nghiên cứu khoa học.
Điều này đòi hỏi sự điều chỉnh trong mối quan hệ giữa doanh nghiệp, viện, trường và Nhà nước. Doanh nghiệp do nhu cầu cạnh tranh, cần ĐMST nên chủ động mang bài toán, vấn đề của mình đến viện, trường để hợp tác. Nhà nước sẽ đóng vai trò hỗ trợ mối quan hệ này.
Theo Bộ trưởng, KHCN, ĐMST và chuyển đổi số phải đóng góp ít nhất 5% vào mục tiêu tăng trưởng GDP 10% mỗi năm. ĐMST được kỳ vọng chiếm 60% trong đó, tức khoảng 3% tăng trưởng GDP, chuyển đổi số sẽ đóng góp 1-1,5% và KHCN chiếm 1%. Đây là lần đầu tiên ngành KH&CN có mục tiêu cụ thể về đóng góp của ĐMST vào nền kinh tế.
Để thực hiện mục tiêu này, Bộ trưởng đề xuất thành lập các trung tâm ĐMST trong từng ngành, tại từng địa phương, đồng thời thúc đẩy chính sách hỗ trợ doanh nghiệp thông qua miễn giảm thuế nhập khẩu máy móc, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và cung cấp các khoản vay ưu đãi.
Một giải pháp quan trọng là thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia theo mô hình 30% vốn Nhà nước và 70% vốn tư nhân, nhằm huy động tối đa nguồn lực thị trường để hỗ trợ các startup có tiềm năng trở thành kỳ lân.
Bộ trưởng cũng nhấn mạnh vai trò của tiêu chuẩn về công nghệ trong việc định hướng phát triển doanh nghiệp và nâng cao năng lực cạnh tranh. Đất nước muốn phát triển thế nào thì đề ra tiêu chuẩn thế đó. Tiêu chuẩn sẽ tạo ra không gian để phát triển KHCN và ĐMST.
