Hiện nay phần lớn dự án cao tốc Bắc Nam phía đông quy mô 4 làn xe hạn chế, không có làn dừng khẩn cấp. Một số ít dự án có 6 làn xe như: Dầu Giây - Phan Thiết, Pháp Vân - Cầu Giẽ và hai làn xe như các đoạn Cam Lộ - La Sơn, La Sơn - Hòa Liên.
Do giai đoạn trước đây, tuyến cao tốc Bắc Nam có nền đường lệch về một phía so với tim tuyến quy hoạch nên khi đầu tư hoàn thiện sẽ mở rộng về phía còn lại. Trước mắt Bộ Xây dựng xem xét mở rộng khoảng 1.144 km đoạn Hà Nội - TP HCM. Riêng đoạn tuyến Mỹ Thuận - Cần Thơ - Cà Mau (dài 149 km) chưa đề xuất mở rộng do nhu cầu vận tải chưa lớn, điều kiện thi công khó khăn, nhu cầu vật liệu đang thiếu hụt sẽ làm ảnh hưởng đến tiến độ, tăng chi phí đầu tư.
Để thực hiện dự án mở rộng cao tốc Bắc Nam, Bộ Xây dựng đề xuất các cơ chế đầu tư như cho phép chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, xây lắp; ưu tiên đơn vị đã thi công tương ứng các đoạn tuyến trước đây. Nhà thầu thi công không phải thực hiện thủ tục cấp Giấy phép khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường. Công tác lập dự án, thiết kế kỹ thuật, dự toán, hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu được triển khai đồng thời. Trình tự, thủ tục, thẩm quyền thẩm định và quyết định đầu tư các dự án thành phần tương tự đối với dự án nhóm A.
Nếu được áp dụng các cơ chế đặc thù trên, việc đầu tư mở rộng tuyến cao tốc dự kiến được trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp tháng 5, phê duyệt chủ trương trong tháng 6. Công tác phê duyệt dự án thành phần dự kiến trong tháng 9, khởi công trong quý IV/2025. Năm 2025, dự án dự kiến cần giải ngân 23.000-35.000 tỷ đồng, phần còn lại tiếp tục trong giai đoạn 2026-2027.
Cao tốc La Sơn - Túy Loan nối TP Đà Nẵng với TP Huế có 2 làn xe. Ảnh: Nguyễn Đông
Để bảo đảm tính đồng bộ, các dự án đang do Tổng công ty Đầu tư và phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) đầu tư sẽ tiếp tục giao VEC chịu trách nhiệm huy động vốn mở rộng theo quy hoạch, tùy thuộc vào nhu cầu vận tải. Các dự án BOT sẽ do nhà đầu tư tiếp tục đầu tư mở rộng vào thời điểm thích hợp, tùy thuộc phương án tài chính, nhu cầu vận tải.
Bộ Xây dựng đánh giá cần thiết mở rộng cao tốc Bắc Nam lên 6 làn xe để thực hiện chủ trương của Đảng, nhà nước về đầu tư hoàn chỉnh các tuyến cao tốc phân kỳ; đáp ứng nhu cầu vận tải tăng phù hợp với tăng trưởng GDP của đất nước (phấn trên 10% trở lên).
Trước đây, tại thời điểm quyết định đầu tư cao tốc Bắc Nam phía đông, quy hoạch chủ yếu được nghiên cứu, lập theo Luật Quy hoạch, các số liệu, thông số đầu vào để tính toán, dự báo nhu cầu vận tải hiện đã thay đổi. Các tuyến trục ngang kết nối với cao tốc Bắc Nam phía đông đang được nghiên cứu đầu tư như Quy Nhơn - Pleiku, Quảng Ngãi - Kon Tum với quy mô 4 làn xe hoàn chỉnh, góp phần tăng lưu lượng vận tải trên tuyến cao tốc Bắc Nam.
Việc đầu tư mở rộng nhằm nâng cao năng lực khai thác, tăng cường an toàn giao thông do quá trình khai thác một số tuyến cao tốc phân kỳ đầu tư (4 làn xe hạn chế, bề rộng nền đường 17 m không có dải dừng xe khẩn cấp liên tục) đã phát sinh một số bất cập, tiềm ẩn tai nạn giao thông.
Tuyến cao tốc Bắc Nam phía đông từ Lạng Sơn đến Cà Mau dài 2.063 km, theo quy hoạch có 6-12 làn xe. Đến nay, ngành xây dựng đã hoàn thành, khai thác 1.206 km; đang thi công 834 km, trong đó có 729 km thuộc 12 dự án thành phần dự án cao tốc Bắc Nam phía đông giai đoạn 2021-2025. Theo kế hoạch, tuyến cao tốc này sẽ cơ bản hoàn thành năm 2025.
Những năm trước do nguồn lực nhà nước hạn chế, để đáp ứng nhu cầu vận tải giai đoạn trước mắt, một số đoạn đã phải phân kỳ đầu tư theo quy mô 2 làn xe, hoặc 4 làn xe hạn chế (làn dừng khẩn cấp không liên tục).
