Xung điện từ có thể được xem như một “vụ nổ” ngắn của năng lượng điện từ, lan rộng trên một dải tần số rộng. Vũ khí xung điện từ (EMP) là một loại vũ khí hủy diệt hàng loạt, phát ra xung điện từ cực mạnh trong thời gian ngắn. Khi kết hợp với đầu đạn hạt nhân, nó có thể tối đa hóa sóng xung kích điện từ, gây ra sức tàn phá lớn đối với các thiết bị điện tử.
Vũ khí EMP có thể được kích nổ trên tầng cao khí quyển nhằm vô hiệu hóa hệ thống điện và các thiết bị điện tử trong một khu vực rộng lớn. Nó có thể làm tê liệt từ máy tính, lưới điện, hệ thống liên lạc đến máy bay đang hoạt động.
Một vụ nổ hạt nhân trên tầng khí quyển có thể tạo ra xung điện từ với cường độ từ 50 đến 200.000 V/m, phá hủy toàn bộ thiết bị điện tử không được bảo vệ trong phạm vi ảnh hưởng.
Công nghệ vũ khí EMP của Trung Quốc và những bước tiến mới
Vũ khí xung điện từ (EMP) không phải là khái niệm mới, mà đã xuất hiện từ thời Chiến tranh Lạnh. Mỹ từng thử nghiệm vũ khí này vào năm 1962 trong vụ nổ hạt nhân Starfish Prime, gây ra tình trạng tê liệt hàng loạt hệ thống điện tử, mạng lưới chỉ huy và điều khiển chỉ bằng một vài đầu đạn hạt nhân kích nổ trên không gian. Cho đến nay, vũ khí EMP vẫn giữ vai trò quan trọng trong chiến lược quân sự, trở thành ưu tiên phát triển của các cường quốc quốc phòng.
Trung Quốc từ lâu đã nghiên cứu và chế tạo vũ khí EMP, hiện đã chuyển sang sản xuất các hệ thống hoàn chỉnh. Một số súng xung điện từ đã được các tập đoàn công nghiệp quân sự lớn tại Trung Quốc phát triển dưới dạng hệ thống tự hành, được trang bị thiết bị điện tử đặc biệt, cho phép tấn công mục tiêu bằng tác động dài hạn hoặc xung lực mạnh trong thời gian ngắn.
Tháng 1/2025, báo South China Morning Post (Hồng Kông) tiết lộ những tiến bộ mới trong lĩnh vực này, do Đại học Khoa học và Công nghệ Quốc phòng phối hợp với Viện Công nghệ Hạt nhân Tây Bắc thực hiện. Các nhà nghiên cứu đã phát triển một thiết bị chia công suất ban đầu, giúp phân phối xung giữa các mảng pha, đồng thời chế tạo và thử nghiệm thành công nguyên mẫu xác nhận các đặc điểm đã tính toán.
Dù Trung Quốc chưa công khai đầy đủ thông tin về các hệ thống này, một số chuyên gia quân sự quốc tế nhận định vũ khí EMP của nước này có thể tấn công cả máy bay có người lái lẫn không người lái. Đặc biệt, súng điện từ được đánh giá là phương tiện hiệu quả để chống lại mục tiêu trên không và mặt đất. Với công suất ước tính lên tới 1GW, vũ khí này có tiềm năng tấn công cả các tàu vũ trụ ở quỹ đạo thấp.
Thiết kế mới của Trung Quốc tập trung vào bộ phát sử dụng ăng-ten mảng pha, thay vì ăng-ten đơn khối. Điều này giúp tăng công suất xung tổng thể, cho phép tấn công nhiều mục tiêu đồng thời và cải thiện hiệu suất tác chiến. Những tiến bộ này đang củng cố vị thế của Trung Quốc trong lĩnh vực vũ khí xung điện từ, đặt nền tảng cho các chiến lược tác chiến điện tử trong tương lai.
Thách thức và tiềm năng của vũ khí EMP Trung Quốc
Mặc dù công nghệ vũ khí EMP của Trung Quốc đã đạt được những bước tiến đáng kể, nhưng việc tăng công suất bức xạ cũng đi kèm với rủi ro. Sự gia tăng này có thể làm quá tải mảng pha và các thành phần khác của hệ thống, dẫn đến nguy cơ hư hỏng vũ khí. Do đó, các phương pháp tối ưu hóa phân bổ công suất giữa các thành phần mảng pha là cần thiết để đảm bảo hệ thống hoạt động hiệu quả mà không bị tổn hại.
Để giải quyết vấn đề này, Trung Quốc đã phát triển một thiết bị chia công suất ban đầu, giúp phân phối xung giữa các mảng pha. Nguyên mẫu đầu tiên của thiết bị này bao gồm nhiều khối có chức năng khác nhau, giúp tối ưu hóa quá trình truyền tải năng lượng. Thiết bị này có khả năng nhận xung tín hiệu vô tuyến từ máy phát, sau đó chia đều cho các mảng pha, tăng hiệu suất và độ chính xác khi tấn công mục tiêu.
Theo báo South China Morning Post, bộ chia công suất mới của Trung Quốc có thể tạo ra cường độ điện trường lên tới 80 kV/m, tương đương với hiệu ứng EMP của một vụ nổ hạt nhân công suất thấp đến trung bình. Các tính toán cho thấy, với công nghệ này, Trung Quốc có thể phát triển một hệ thống chiến đấu EMP với công suất khoảng 1GW – một con số đầy ấn tượng trong lĩnh vực tác chiến điện tử.
Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, đây vẫn chủ yếu là các đánh giá lý thuyết. Các nguyên mẫu và công nghệ mới chưa trải qua các cuộc thử nghiệm đầy đủ, do đó còn quá sớm để xác định chính xác mức độ hiệu quả của chúng trong điều kiện thực chiến.
Dù vậy, nhiều chuyên gia quân sự tin rằng trong tương lai, vũ khí EMP có thể đóng vai trò mở màn cho các cuộc xung đột hiện đại, khi một đòn tấn công bằng EMP có thể làm tê liệt hạ tầng điện tử và công nghiệp-quân sự của đối phương.
(Theo SCMP)
Công nghệ phòng vệ trên xe chiến đấu bộ binh hiện đại
Công nghệ tên lửa chống tăng có điều khiển trong tác chiến hiện đại
