Công nghệ UAV FPV của Ukraine: ‘Mắt thần’ và ‘Nắm đấm thép’ giữa tâm bão xung đột

Với nguồn lực hạn chế, Ukraine không chỉ phát triển các máy bay không người lái (UAV - Unmanned Aerial Vehicle) góc nhìn thứ nhất (FPV - First Person View) để đối phó với quân đội Nga mà còn định hình lại cách thức tiến hành xung đột hiện đại.

Từ những xưởng sản xuất nhỏ ở Kyiv đến tiền tuyến khốc liệt, UAV FPV đã khẳng định vai trò là “mắt thần” trinh sát và “nắm đấm thép” tấn công, thay đổi cục diện chiến trường. 

Công nghệ UAV ‘sát thủ bầu trời’ Shahed của Nga: Vũ khí thay đổi cuộc chơi

Nhu cầu về UAV trong chiến tranh bất đối xứng đã được Ukraine nhận ra từ khi Nga sáp nhập Crimea năm 2014 và xung đột ở Donbas bùng nổ. Tuy nhiên, bước ngoặt thực sự đến sau chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga vào năm 2022. Đối mặt với lực lượng Nga vượt trội về hỏa lực, Ukraine chuyển hướng phát triển các UAV FPV giá rẻ, dễ sản xuất nhưng hiệu quả cao. Các công ty khởi nghiệp như 3DTech, Ukrspecsystems, cùng các nhóm kỹ sư dân sự, đã biến những thiết bị thương mại như DJI Mavic thành vũ khí chiến trường. 

Một ví dụ tiêu biểu là UAV Liutyi, được thiết kế để mang đầu đạn 75kg với tầm bay lên đến 1.000km. Liutyi đã thực hiện các cuộc tấn công sâu vào lãnh thổ Nga, nhắm vào kho đạn và cơ sở hạ tầng, chứng minh khả năng tác chiến tầm xa của Ukraine.

UAV FPV Ukraine được thiết kế với trọng tâm là tính linh hoạt, khả năng chống chịu và chi phí thấp. Một số công nghệ đáng chú ý bao gồm:

Cáp quang chống nhiễu: Để đối phó với hệ thống tác chiến điện tử (EW) của Nga, Ukraine phát triển UAV FPV sử dụng cáp quang thay cho tín hiệu radio. Các UAV này, như sản phẩm của 3DTech, có thể bay xa hơn 15 dặm, mang vài kg chất nổ và truyền video chất lượng cao mà không bị nhiễu. Một cuộn cáp quang dài 3 dặm chỉ nặng khoảng 1,25kg, giúp duy trì hiệu suất mà không giảm tải trọng.

Tích hợp vũ khí giá rẻ: UAV FPV thường được trang bị đầu đạn tự chế, như lựu đạn chống tăng RPG-7 hoặc chất nổ nhựa. Với chi phí chỉ 300-500 USD mỗi chiếc, chúng trở thành “vũ khí chính xác giá rẻ” so với tên lửa Javelin. Những UAV này đặc biệt hiệu quả khi tấn công từ trên cao, vô hiệu hóa xe tăng và phương tiện bọc thép.

Trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa: AI đã nâng cao khả năng của UAV FPV Ukraine, từ nhận diện mục tiêu đến điều hướng tự động. Các UAV như Shark và Leleka-100 sử dụng AI để phát hiện xe tăng hoặc pháo binh với độ chính xác 80-90%. Hệ thống tự lái cho phép UAV hoạt động trong môi trường nhiễu sóng, giảm phụ thuộc vào người điều khiển. Một số mẫu thử nghiệm còn có khả năng phối hợp theo đàn (swarm), tăng hiệu quả tác chiến.

Linh hoạt thiết kế: Ukraine phát triển đa dạng UAV, từ kamikaze FPV nhỏ gọn, UAV trinh sát như DJI Mavic, đến UAV cánh cố định cho nhiệm vụ tầm xa. Sự đa dạng này đáp ứng mọi nhu cầu, từ trinh sát chiến thuật đến đánh phá hậu cần đối phương.

UAV FPV Ukraine đã thay đổi cục diện chiến trường qua nhiều vai trò

Tấn công chính xác: Các UAV FPV phá hủy xe tăng, xe bọc thép và công sự Nga với độ chính xác cao. Cuộc tấn công vào kho đạn ở Toropets (Tver, Nga) tháng 9/2024, gây thiệt hại lớn cho kho chứa tên lửa Iskander, là một ví dụ điển hình.

Trinh sát và điều phối hỏa lực: UAV như Leleka-100 và PD-2 cung cấp dữ liệu thời gian thực cho pháo binh và không quân Ukraine. Chúng bay ở độ cao thấp, khó bị radar phát hiện, hỗ trợ định vị mục tiêu cho hệ thống HIMARS.

Chiến thuật sáng tạo: Ukraine áp dụng các chiến thuật độc đáo như “săn đêm” hoặc phối hợp với xe không người lái mặt đất (UGV) trong trận Lyptsi (Kharkiv, 12/2024). Một số UAV được lập trình để “nằm chờ” trên mặt đất, tiết kiệm pin trước khi tấn công bất ngờ.

Tấn công sâu: Các UAV như Liutyi và AN-196 thực hiện các cuộc tấn công tầm xa vào cơ sở dầu mỏ, nhà máy vi mạch và kho vũ khí ở Bryansk, Ryazan, và Tatarstan. Những cuộc tấn công này làm gián đoạn hậu cần Nga và gây áp lực lên hệ thống phòng không.

Dù đạt nhiều thành công, UAV FPV Ukraine vẫn đối mặt với khó khăn

Tỷ lệ thành công chưa cao: Do phòng không và EW của Nga, tỷ lệ thành công của các cuộc tấn công FPV đôi khi chỉ đạt 40-50%. UAV cáp quang, dù chống nhiễu tốt, dễ bị vướng vào chướng ngại vật như cây cối, làm giảm tính cơ động.

Phụ thuộc linh kiện: Một số linh kiện như cảm biến và động cơ vẫn phải nhập khẩu, khiến Ukraine dễ bị ảnh hưởng bởi chuỗi cung ứng toàn cầu.

Quy mô sản xuất: Dù đã phê duyệt hơn 140 mẫu UAV mới trong năm 2024, việc sản xuất hàng loạt bị hạn chế bởi thiếu vốn và cơ sở hạ tầng. Nga tuyên bố sản xuất 4 triệu UAV FPV mỗi năm, gây áp lực lên mục tiêu 4,5 triệu chiếc của Ukraine.

Đối kháng công nghệ: Nga triển khai UAV FPV cáp quang và hệ thống phòng không cải tiến, buộc Ukraine phải liên tục đổi mới để duy trì lợi thế.

Ukraine đang đẩy mạnh phát triển UAV FPV với các định hướng rõ ràng

Tăng cường trí tuệ nhân tao (AI): Các UAV tương lai sẽ hoạt động theo đàn, tự động chọn mục tiêu mà không cần điều khiển liên tục, giảm nguy cơ bị nhiễu. AI tự học sẽ giúp UAV thích nghi nhanh với chiến thuật mới của Nga.

Mở rộng phạm vi: Ukraine thử nghiệm các UAV tầm xa hơn, như dự án Artemis hợp tác với Mỹ, nhằm tạo ra UAV kamikaze chống nhiễu GPS và EW, phù hợp với chiến trường hiện đại.

Ứng dụng dân sự: Công nghệ UAV FPV được nghiên cứu để sử dụng trong cứu hộ, giám sát cơ sở hạ tầng và nông nghiệp chính xác sau xung đột.

Lực lượng hệ thống không người lái (USF): Thành lập năm 2024, USF là nhánh quân đội đầu tiên trên thế giới chuyên về hệ thống không người lái. USF đang hệ thống hóa huấn luyện, chiến thuật và phát triển UAV, giúp Ukraine duy trì lợi thế công nghệ.

UAV FPV của Ukraine là minh chứng cho sự kiên cường và sáng tạo của quốc gia này trong tâm bão xung đột. Từ những công nghệ như cáp quang chống nhiễu, AI tự động hóa, đến các chiến thuật độc đáo, Ukraine đã biến UAV FPV thành vũ khí thay đổi cuộc chơi, đối trọng với lực lượng Nga vượt trội về số lượng.

Dù đối mặt với thách thức về sản xuất và linh kiện, sự đầu tư vào AI, tầm bay xa và USF cho thấy Ukraine không chỉ đáp ứng nhu cầu xung đột mà còn đặt nền móng cho tương lai công nghệ quân sự và dân sự. Với USF dẫn đầu, UAV FPV Ukraine sẽ tiếp tục là “mắt thần” và “nắm đấm thép” trong cuộc xung đột Nga-Ukraine, định hình cách thức chiến đấu của thế kỷ 21.