Cảnh báo nguy cơ sốt xuất huyết bùng phát trái mùa

Sốt xuất huyết rình rập trước tình trạng mưa trái mùa

Mặc dù đang là mùa khô ở Nam Bộ, nhưng một số khu vực đã xuất hiện mưa trái mùa, theo dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia. Theo chuyên gia, biến đổi khí hậu khiến các hình thái thời tiết cực đoan như La Nina làm tăng tỉ lệ mưa trái mùa, kéo theo độ ẩm, tạo điều kiện thuận lợi cho các trung gian truyền bệnh nguy hiểm sinh sôi, đặc biệt là muỗi vằn - tác nhân chính truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue (viết tắt là sốt xuất huyết).

Trong khi đó, theo dự báo của cơ quan khí tượng quốc gia, thời tiết miền Bắc sẽ có những ngày nắng vào trưa chiều, sau đó chuyển mưa phùn, mưa nhỏ vào hôm sau. Nhiệt độ nhiều lúc sẽ trên 20 độ, đủ điều kiện cho muỗi vằn phát triển. Miền Bắc cũng bước đang vào giai đoạn nồm ẩm, với độ ẩm không khí gia tăng, càng tạo điều kiện cho trứng muỗi nở nhanh hơn.

Điều đáng lo ngại là trứng muỗi vằn có thể tồn tại trong điều kiện khô hạn hàng tháng và không ngừng thích nghi với điều kiện môi trường. Vì vậy, ngay cả khi mùa khô kéo dài hay tiết trời rét lạnh, quần thể muỗi vẫn âm thầm duy trì và chờ thời cơ thuận lợi để sinh sôi. Mưa tạo ra các ổ nước đọng, vật dụng chứa nước, tạo điều kiện lý tưởng cho trứng muỗi nở và phát triển.

Nhiều năm qua, sốt xuất huyết đã không còn là bệnh của riêng của mùa mưa. Theo thống kê từ Cục Phòng bệnh, chỉ trong 2 tháng đầu năm 2025, TPHCM đã ghi nhận 4.213 ca sốt xuất huyết, tăng 125,3% so với cùng kỳ năm 2024, dù chưa vào mùa mưa. Tình hình miền Bắc nước ta cũng đáng báo động khi trong đợt rét đầu năm 2025, Hà Nội vẫn ghi nhận 137 ca mắc. Trước đó, năm 2023, Hà Nội cũng đã ghi nhận số ca mắc sốt xuất huyết cao gấp đôi so với TPHCM - điều chưa từng xảy ra trong 40 năm.

Bên cạnh đó, vào thời điểm giao mùa, không chỉ sốt xuất huyết mà người dân còn phải đối mặt với nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác, như cúm và tay chân miệng. Cụ thể, trong tháng 1/2025, Hà Nội ghi nhận 820 trường hợp mắc cúm, tăng 51 ca so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó, tính từ 24/2 đến 2/3, TPHCM ghi nhận số ca mắc tay chân miệng tăng hơn 62% so với trung bình 4 tuần trước.

Thách thức mới trong phòng, chống sốt xuất huyết

Trong một tọa đàm bàn luận về biện pháp phòng, chống sốt xuất hiệu quả được tổ chức vào cuối năm 2024, GS. TS. Vũ Sinh Nam - Cố vấn cấp cao về sốt xuất huyết, Viện vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Tổng thư ký Hội Y học Dự phòng Việt Nam - đã nhận định công tác phòng, chống sốt xuất huyết tại Việt Nam vẫn rất khó để có thể giải quyết triệt để. 4 thách thức chính được giáo sư liệt kê gồm biến đổi khí hậu, giao thương phát triển, đô thị hóa và chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.

Mặc dù Việt Nam đã áp dụng các biện pháp sinh học như diệt bọ gậy, lăng quăng trong nhiều năm qua và đạt được nhiều thành quả nhất định, nhưng việc loại bỏ hoàn toàn muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết là nhiệm vụ không hề đơn giản, theo nhận định của chuyên gia.

Đáng lo ngại hơn, sốt xuất huyết thường khởi phát với các triệu chứng không đặc hiệu như sốt, đau đầu, đau cơ, dễ nhầm lẫn với bệnh khác, hoặc thậm chí không có biểu hiện rõ ràng, dẫn đến chẩn đoán chậm trễ và gia tăng nguy cơ bệnh trở nặng, lây lan nhanh trong cộng đồng. Ngoài ra, tâm lý chủ quan cho rằng bệnh chỉ xuất hiện vào mùa mưa hoặc chỉ mắc một lần trong đời, cũng góp phần làm gia tăng đáng kể số ca nhiễm và ca trở nặng.

Trước thực trạng sốt xuất huyết diễn biến phức tạp, GS. TS. Vũ Sinh Nam nhận định vắc-xin là một công cụ quan trọng trong phòng chống dịch bệnh. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng chỉ dựa vào vắc-xin là chưa đủ, bởi muỗi, bọ gậy và vi-rút vẫn tồn tại, duy trì nguy cơ lây lan. Do đó, việc tiêm phòng cần được kết hợp chặt chẽ với các biện pháp truyền thống như diệt muỗi, loại bỏ bọ gậy để đảm bảo hiệu quả kiểm soát bệnh lâu dài và bền vững.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khuyến nghị việc tiêm vắc-xin phòng sốt xuất huyết cần được tích hợp vào chiến lược kiểm soát bệnh tổng thể. Chiến lược này bao gồm kiểm soát véc tơ, quản lý ca bệnh hiệu quả, nâng cao nhận thức và khuyến khích sự tham gia tích cực của cộng đồng. Trong đó, kiểm soát véc tơ toàn diện vẫn giữ vai trò quan trọng, bởi loài muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết không chỉ gây nguy hiểm với vi-rút Dengue mà còn lây lan các bệnh nguy hiểm khác.

Dự báo năm 2025, sốt xuất huyết cùng các bệnh truyền nhiễm khác sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, trở thành thách thức lớn với y tế toàn cầu. Việc kết hợp đồng bộ các biện pháp sẽ giúp giảm lây lan sốt xuất huyết, đồng thời đảm bảo hiệu quả và bền vững trong phòng chống dịch.