Chính phủ Trung Quốc cấm giao dịch, khai thác Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác, nhằm hạn chế rủi ro tài chính và kiểm soát dòng vốn. Trong khi đó, Trung Quốc thúc đẩy nhân dân tệ kỹ thuật số (e-CNY), xem đây là công cụ giúp củng cố chủ quyền tiền tệ, giảm phụ thuộc vào hệ thống tài chính phương Tây (đặc biệt là USD), và tăng cường giám sát dòng tiền trong nền kinh tế.
Trung Quốc cũng hướng tới quốc tế hóa nhân dân tệ, kỳ vọng e-CNY giúp nhân dân tệ cạnh tranh với USD trong thương mại quốc tế và thanh toán xuyên biên giới.
 |
Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số (e-CNY) được quảng bá tại một hội chợ ở tỉnh Liêu Ninh, Trung Quốc. Ảnh: China Daily |
Trong giai đoạn nghiên cứu (2014 - 2019), Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC), tức ngân hàng trung ương của nước này, thành lập nhóm nghiên cứu về tiền kỹ thuật số từ năm 2014. Đến năm 2019, Trung Quốc công bố kế hoạch thử nghiệm e-CNY, trở thành nước tiên phong trong phát triển tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (viết tắt theo tiếng Anh là CBDC).
Trong giai đoạn thử nghiệm nội địa (2020 - nay), Trung Quốc thử nghiệm e-CNY tại nhiều thành phố như Bắc Kinh, Thượng Hải, Thâm Quyến, Tô Châu...; triển khai tại Olympic mùa Đông Bắc Kinh 2022 để du khách quốc tế và công dân Trung Quốc sử dụng. Trung Quốc cũng tích hợp e-CNY với các ứng dụng thanh toán lớn của nước này như WeChat Pay, Alipay…, giúp tăng khả năng tiếp cận của người dân.
Trong giai đoạn mở rộng và quốc tế hóa (tương lai), Trung Quốc sẽ mở rộng sử dụng e-CNY trong thương mại quốc tế, đặc biệt là trong các giao dịch với các nước thuộc sáng kiến Vành đai-Con đường.
Ngoài ra, thử nghiệm trong thanh toán xuyên biên giới với Thái Lan, UAE, và Hong Kong (Trung Quốc) thông qua dự án mBridge của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (tổ chức quốc tế của các ngân hàng trung ương). Đồng thời, tiếp tục giảm sự phụ thuộc vào hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT, hạn chế rủi ro từ các lệnh trừng phạt tài chính do phương Tây áp đặt.
Hiện nay, e-CNY phải cạnh tranh với Alipay và WeChat Pay, gặp khó khăn trong việc quốc tế hóa nhân dân tệ và đối mặt sự lo ngại về quyền riêng tư. Người dân Trung Quốc đã quen với hệ thống thanh toán số hiện có, nên cần có ưu đãi để khuyến khích sử dụng e-CNY.
Dù e-CNY có tiềm năng giúp tăng giao dịch quốc tế bằng nhân dân tệ, nhưng USD vẫn chiếm ưu thế lớn trong thương mại toàn cầu. Trong khi đó, việc chính phủ có thể giám sát giao dịch tài chính của người dân khiến một số người e ngại khi sử dụng e-CNY.
Trung Quốc trấn an người dân và Mỹ
PBoC tuyên bố rằng, mục tiêu phát hành e-CNY là thay thế một phần tiền mặt (không thay thế tiền gửi ngân hàng, các nền tảng thanh toán do tư nhân quản lý). e-CNY có thể được dùng để giảm rửa tiền, đánh bạc, tham nhũng và tài trợ cho khủng bố, đồng thời có thể tăng hiệu quả giao dịch tài chính.
PBoC cũng tuyên bố rằng, cơ quan chức năng sẽ hạn chế theo dõi các cá nhân liên quan giao dịch e-CNY, tạo cho họ độ ẩn danh tương đối, ẩn danh có kiểm soát. Về lý thuyết, điều này có nghĩa Chính phủ Trung Quốc có thêm công cụ mới để giám sát người dân và các giao dịch tài chính.
PBoC tuyên bố sẽ kiểm soát chặt e-CNY để giá trị luôn tương đương so với tiền giấy, tiền xu, không lên xuống thất thường quá mức như các đồng tiền mã hóa (Bitcoin, Ethereum…), không để xảy ra tình trạng đầu cơ cũng như làm giả. Ngân hàng này cũng tuyên bố, trước mắt sẽ đặt mức trần cho số tiền nhân dân tệ kỹ thuật số mà 1 người có thể nắm giữ.
Sau đó, khi lưu thông thông suốt, tính an toàn, riêng tư của người sở hữu được bảo đảm, sẽ phát hành e-CNY theo năng lực tài chính thực tế của người dân (kiểu như đổi tiền).
Lãnh đạo PBoC từng tuyên bố: “Mục tiêu của phát hành e-CNY không phải là thay thế USD hoặc các loại ngoại tệ khác”. Trước đó, một số quan chức Mỹ bày tỏ lo ngại rằng, e-CNY sẽ làm suy yếu năng lực của Mỹ trong việc giám sát, kiểm soát hệ thống tài chính toàn cầu thông qua “vũ khí hóa USD” như trừng phạt kinh tế, và thông qua tiếp cận riêng vào hệ thống thanh toán SWIFT.
Lãnh đạo Bộ Tài chính Mỹ cũng như lãnh đạo Cục Dự trữ Liên bang Mỹ từng nói rằng, họ đang nghiên cứu tác động của các loại tiền kỹ thuật số như e-CNY và cách thức tác động của chúng đối với USD.
Tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương ở một số nước
Một số quốc gia đã chính thức ra mắt tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC). Bahamas đã phát hành Sand Dollar, Nigeria trình làng e-Naira, Jamaica triển khai JamDex, Trung Quốc triển khai e-CNY, Ấn Độ đưa vào sử dụng Rupee kỹ thuật số, Nga phát hành Ruble (Rúp) kỹ thuật số… Những quốc gia này đi đầu trong lĩnh vực CBDC, với mục tiêu tăng cường tài chính toàn diện, cải thiện hệ thống thanh toán và củng cố chủ quyền tiền tệ.
Theo thống kê của Hội đồng Đại Tây Dương, đến giữa tháng 3/2025, có 134 quốc gia và vùng lãnh thổ (chiếm 98% GDP toàn cầu) đang khám phá khả năng phát hành CBDC. Trong đó, 65 quốc gia, vùng lãnh thổ đang ở các giai đoạn phát triển nâng cao như thiết kế, thử nghiệm hoặc chuẩn bị triển khai. Tất cả các nước G20 đang xem xét CBDC, trong đó 13 nước đã bước vào giai đoạn thử nghiệm, bao gồm Brazil, Nhật Bản, Ấn Độ, Úc, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ… Nga thí điểm sử dụng Ruble kỹ thuật số trong thực tế từ ngày 15/8/2023.
